بحث سایدریل یا تروپیکال بودن نجوم ایرانی

به نجوم ایرانی معمولا نجوم تروپیکال می گویند اما به چه دلیل نجوم ایرانی را با این سبک صدا می زنند؟ چه ارتباطی بین نجوم ایرانی و سبک تروپیکال وجود دارد؟ سبک سایدریل در نجوم ایرانی چه جایگاهی دارد؟ در این پست می خواهیم به این سوالات پاسخ دهیم. اگر به نجوم علاقه مند هستید، تا انتهای این مطلب همراه ما باقی بمانید.

شاید خیلی از علاقمندان نجوم ایرانی را به روش تروپیکال میشناسند ولی نکته ای که باید به آن توجه داشت این است که منجمان ایرانی و پایه گذاران اولیه این سبک از زیجی به نام زیج شهریاران استفاده می کردند که مبتنی بر روش سایدریل بود.

زیج شهریاران در زمان خسرو انوشیروان ساسانی محاسبه شد و ماجرای تالیف این زیج نیز بدین قرار است که در زمان انوشیروان و در سال ۵۵۶ میلادی انوشیروان منجمان بزرگ زمان خود را فراخواند و از آنها خواست که با توجه به اختلاف زیج ارکند هندیان که مبتنی بر روش سایدریل است با مجسطی بطلمیوس که مبتنی بر روش تروپیکال است در این خصوص تحقیق کنند تا ببینند کدام یک دقیقتر است.

منجمان با بررسی این زیجها دریافتند که روش سایدریل هندیان از دیدگاه نجوم احکامی دقیقتر و صحیح تر به نظر می رسد لذا انوشیروان نیز به این منجمان دستور می دهد تا زیجی کامل مبتنی بر روش سایدریل را تالیف کنند و بدین ترتیب زیج شهریاران به نام خسرو انوشیروان در سال ۵۵۶ میلادی تالیف شد.

مطلب مرتبط: سبک نجوم احکامی اسلامی یا ایرانی چگونه به وجود آمد؟

ولی نکته قابل توجه این است که این منجمان نقطه ای را به عنوان نقطه صفر حملی و شروع دایره البروج در نظر گرفتند که تقریبا “با موقعیت ثابته ای به نام zeta piscium” که با آیانامسای لاهیری در ۲۶ درجه برج حوت قرار می گیرد مطابقت داشت و بدین ترتیب زیج سایدریل شهریاری با ۴ درجه اختلاف نسبت به زیج هندی و آیانامسای لاهیری پایه ریزی شد.

همانگونه که عنوان شد منجمان بزرگ ایرانی در زمان خسرو انوشیروان روش سایدریل را بر روش تروپیکال ترجیح دادند و زیج خود یعنی زیج شهریاری را نیز بر این روش مبتنی ساختند. منجمان اولیه و پایه گذار سبک نجوم احکامی ایرانی در زمان منصور عباسی نیز بر مبنای روش سایدریل و زیج شهریاری عمل می کردند و این موضوع در زایچه هایی که از ماشاا… یهودی و شاگردش ابوعلی خیاط و نیز عمر بن فرخان طبری و سهل بن بشر یهودی و نوبخت اهوازی برجای مانده است به خوبی مشهود است.

ولی چند دهه بعد منجمان اسلامی به پیروی از بطلمیوس روش تروپیکال را برگزیدند و زیجهای خود را  نیز با این روش محاسبه کردند و بدین ترتیب سبک نجوم ایرانی و یا بهتر بگوییم سبک اسلامی بر روش تروپیکال مبتنی شد و از آن پس تا امروز تمام منجمین اسلامی محاسبات خود را به روش تروپیکال انجام می دهند.